“Τις Τρανές τσ’ αποκριές…” Σάββατο 22 Φεβρουαρίου στις 20:00 –Πολιτιστικό Κέντρο «Μίκης Θεοδωράκης»

Μια παράσταση με Καρναβαλικά Παραδοσιακά Ευτράπελα από μαθητές και καθηγητές του 1ου και 2ου Γυμνασίου Ελληνικού και χορευτές των τμημάτων Παραδοσιακών χορών της Δημοτικής Κοινότητας Ελληνικού.

Οι Απόκριες στην Ελλάδα

Οι Απόκριες είναι η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν την Καθαρά Δευτέρα. Η πρώτη εβδομάδα λέγεται προφωνή ή προφωνέσιμη, επειδή, σε παλιότερα χρόνια κάποιος από ένα μέρος ψηλό προφωνούσε, δηλαδή διαλαλούσε ότι αρχίζουν οι Απόκριες. Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται κρεατινή ή ολόκριγια, επειδή τότε δεν κάνουν νηστεία. Τέλος, η Τρίτη εβδομάδα λέγεται τυρινή, επειδή τότε το κύριο καρύκευμα των φαγητών είναι το τυρί.

Η αρχή του Τριωδίου γίνεται κυρίως αισθητή την Πέμπτη της Κρεατινής, τη λεγόμενη Τσικνοπέμπτη. Είναι η ημέρα που καθένας «θα τσικνώσει τη γωνιά του», όπως λένε, δηλαδή κάτι θα ψήσει και η τσίκνα από το ψημένο κρέας, χοιρινό ή άλλο θα μοσχοβολήσει τον αέρα.

Οι Απόκριες γιορτάζονται με ομαδικές μασκαράτες, χορούς, σάτιρα, γλέντια και έθιμα τα οποία διαφέρουν σε κάθε περιοχή. Οι γιορτές και οι μεταμφιέσεις θυμίζουν τη διονυσιακή λατρεία, αλλά στην πραγματικότητα όλα είναι αρχαιότερα από τον Διόνυσο! Είναι πράξεις της θρησκείας των πρωτόγονων γεωργών, οι οποίοι ζητούσαν με τρόπους μαγείας να επενεργήσουν στη βλάστηση των αγρών, να ενισχύσουν τη δύναμη που γονιμοποιεί τη γη, προτού ακόμη η δύναμη αυτή σχηματοποιηθεί στο πρόσωπο του θεού Φαλλήν ή Διονύσου ή κάποιου άλλου θεού της βλάστησης.

Στη σημερινή παράσταση θα μεταφέρουμε την αποκριάτικη ατμόσφαιρα που επικρατεί σε όλη την Ελλάδα μπροστά στα μάτια σας. Θα χορέψουμε αποκριάτικους χορούς. Θα τραγουδήσουμε σατυρικά τραγούδια. 

Θα δείξουμε έθιμα μεταμφιεσμένων, που ρίζες τους χάνονται στο χρόνο αλλά εξακολουθούν να τελούνται, ακόμα και αν το πραγματικό τους νόημα έχει ξεχαστεί. Θα τελέσουμε «αστείους» γάμους. Θα σατιρίσουμε γαμπρούς, νύφες, παπαδιές, ακόμα και εσάς γιατί αποφασίσαμε…

«Να μαζευτούμε όλοι μαζί
Τώρα τα καρναβάλια
Για να τα πούμε καθαρά
Του καθενός τα χάλια..»

(στίχος του Ανέστη Φραγκούλη, από το βιβλίο του «Σκυριανοί Αντίλαλοι» 1959)

01 Ικαρία
Την παράσταση θα ανοίξουν οι Ικαριώτες με τους χορούς τους. Πρώτα με τον τοπικό συρτό χορό «Ικαριώτικο». Θα ακολουθήσει το «Κάτω στο γιαλό» χορός από την κοντινή Χίο. Επόμενος χορός είναι η «Τράτα» - Συρτός Νησιώτικος που θα χορευτεί σε μια σκωπτική παραλλαγή. Ακολουθεί ο χορός «Συμπεθέρα» και η «Σκάντζα Ντάμα» ένα αποκριάτικο χορευτικό παιχνίδι. Το πρώτο μέρος της παράστασης κλείνει με «Σούστα Ικαρίας».

02 Θεσσαλία
Στο δεύτερο μέρος της παράστασης το χορό ανοίγουν τα «Ρογκατσάρια», οι μεταμφιεσμένοι του Δωδεκαήμερου χορεύοντας «Ρογκατσάρικο». Οι πρωταγωνιστές αφού ανταλλάξουν «φιλοφρονήσεις» χορεύουν «Κλειστό Αργιθέας» και αμέσως μετά το μιμητικό χορό «Το Πιπέρι». Οι μεταμφιεσμένοι θα αποχωρήσουν χορεύοντας το αποκριάτικο Συρτό «Πέθανε ο Κρέας».

03 Μακεδονία
Η παράσταση συνεχίζεται με την παρουσίαση δύο Μακεδονικών εθίμων της «Χάσκας» και του « Φανού».

Στη Μακεδονία, την Κυριακή της Τυρινής ,που αποκαλείται Μεγάλη Αποκριά, λίγο πριν ανάψει ο φανός, οι πιο νέοι σε ηλικία επισκέπτονται τους μεγαλύτερους συγγενείς τους.

 Αφού οι συγγενείς τρώνε στο οικογενειακό τραπέζι, η βραδιά τελειώνει με την περίφημη παραδοσιακή "χάσκα". Στην άκρη ενός κλώστη, που είναι ένα κυλινδρικό ραβδί που μ' αυτό πλάθουν τις πίτες, δένουν μια κλωστή ως μισό μέτρο, και στην άκρη της δένουν ένα ξεφλουδισμένο αυγό, καλά βρασμένο.

 Ολόκληρη η φαμίλια κάθεται οκλαδόν και ο αρχηγός του σπιτιού πιάνοντας τον κλώστη από την μια άκρη, με μια ελαφρά κίνηση του χεριού του κατευθύνει το δεμένο αυγό με τη σειρά, στο στόμα όλων των μελών της οικογενείας. 

Ο καθένας απ’αυτούς προσπαθεί να χάψει το αυγό, έχοντας ανοιχτό το στόμα. Σε περίπτωση αποτυχίας επαναλαμβάνεται η προσφορά τρεις φορές. Όποιος το καταφέρει, είναι ο τυχερός!Το έθιμο της «Χάσκας» το επιβάλει η σαρακοστιανή επιταγή που λέει: «με αυγό κλείνει το στόμα το βράδυ της Αποκριάς και με αβγό ανοίγει πάλι το βράδυ της Ανάστασης» υπενθυμίζοντας τη νηστεία που πρέπει να τηρηθεί στο μεσοδιάστημα αυτό.

Αργότερα, το βράδυ, ακολουθεί το άναμμα του φανού, δηλαδή της φωτιάς. Ο κόσμος συγκεντρώνεται γύρω από το φανό. Τα πειράγματα, οι αθυροστομίες, οι βωμολοχίες και τα υπονοούμενα κυριαρχούν στα τραγούδια και τους χορούς γύρω από τη φωτιά, απομεινάρια από τις αρχαίες Διονυσιακές γιορτές και Αριστοφανικές εκφράσεις.. Οι πιο νέοι παίρνουν φόρα και επιχειρούν να πηδήσουν πάνω από τον φανό.

Οι χορευτές χορεύουν με τη σειρά τους χορούς: Σύρε- σύρε, Κόρη Ελένη, Έντεκα ή Σκόρπιο.

04 Πελοπόννησος
Σε γάμο θα μεταφερθούμε τώρα. Η νύφη και το σόι της χορεύουν «Τσάμικο» περιμένοντας το γαμπρό. Αμέσως μετά κάνει την εμφάνισή του το σόι του γαμπρού χορεύοντας « Συρτό Καλαματιανό». Ο Χαραλάμπης όμως δεν πείθεται να παντρευτεί για χρόνια και τώρα που το αποφάσισε έχει γεράσει. Η νύφη τραγουδάει «σου ΄πα μάνα μ’ γέρον άντρα μη μου δώσεις» και οι γυναίκες χορεύουν «Τσακώνικο». Η νύφη το σκάει αλλά κάποια λύση βρίσκεται αμέσως για να μη μείνει ο γαμπρός στο ράφι. Κλείνει ο γάμος με «Συρτό στα τρία».

04 Μέγαρα
Στο πέμπτο και τελευταίο μέρος της παράστασης μια ιστορία αγάπης εξελίσσεται σε ιστορία συζυγικού καυγά. Το χωριό παρακολουθεί και γελά με τις περιπέτειες του ζευγαριού και όλοι μαζί χορεύουν «ΚαγκέλιΛεπενιώτικο», τον αποκριάτικο χορό «Λουλουβίκο», την «Τράτα» και τον επίσης αποκριάτικο χορό «Μπέρδε-μπέρδε».

Τέλος όλοι οι συμμετέχοντες σας αποχαιρετούν με το αποκριάτικο τραγούδι «Τούτες οι μέρες το ΄χουνε» και με επίκαιρη σάτιρα.

Κείμενα-Σκηνοθεσία-Διδασκαλία χορών: Αργυρώ Κωνσταντινίδου

(Τα σατιρικά δίστιχα που ακούγονται είναι παραδοσιακά.)

Στιχουργικά ιντερμέδια που κλείνουν την παράσταση: Μαρία Σκρέτα